*دوای 14 ســاڵ لــە حــوکــمی پــارتــی پــارێــزگــاران، ئەمڕۆ پــێنجشەمــمە 2024/7/4، 58مـین خـولـی هـەڵـبژاردنـی گشـتی لـە بـەریـتانـیا بـەڕێوەدەچێت. بـەهـۆی ئـەو قـەیـرانـانـەی لـەمـاوەی حـوکـمی پـارێـزگـارانـدا هـاتـنەپـێش لـەوانـە؛ کـشانـەوەی بـەریـتانـیا لـە یـەکـێتی ئـەوروپـا، هـەڵاوسـانـی ئــابــووری و بــەرزبــونــەوەی لــەڕادەبــەدەری تــێچوی ژیــانــکردن، زیــادبــونــی قــەرزەکــانــی ســەر بـەریـتانـیا، تـەنـدروسـتی گشـتی و بـەسـاڵ وەسـتان لـەنـۆرەی چـارەسـەر وەرگـرتـن و، هـاتـنی بـە لـــێشاوی کـــۆچـــبەران بـــە بـــەلـــەمـــی چـــوپـــی بـــچوک لـــە نـــۆکـــەنـــدی ئـــینگلیزەوە بـــۆ بـــەریـــتانـــیا، نـاسـەقـامـگیری سـیاسـی هـێنایـەپـێش، تـەنـانـەت لـەنـاو خـودی پـارتـەکـەشـدا، بـەوهـۆیـەشـەوە ئـەمـە پـێنجەمــین هــەڵــبژاردنــی گشــتییە ئــەنــجامــدەدرێــت لــەومــاوە کــەمــەدا، کــە ســیانــیان هــەڵــبژاردنــی پــێشوەخــتە بــووە، هــەر لــەومــاوەیــەدا پــێنج ســەرۆک وەزیــران لــەنــاو پــارتــەکــەدا گــۆڕدراون، کــە یەکێکیان (لیز ترەس) تەنها 49 ڕۆژ لەدەسەڵاتدا بوو!
*بــۆ ئــەم هــەڵــبژاردنــە، جــگە لــە دوو پــارتــە ســەرەکــییەکــە (پــارێــزگــاران و کــرێــکاران)، ژمــارەیــەک پـارتـی سـیاسـی تـریـش لـە کـێبڕکـێدان کـە ڕەگ و ڕیـشەی مـێژوویـیان هـەیـە، لـەوانـە پـارتـی لـیبراڵ دیـموکـرات کـە سـێیەم گـەورەتـریـن پـارتـی سـیاسـی بـەریـتانـیایـە، وێـڕای بـەڵـێنی قـەبـەو تـەنـانـەت لـێکنزیـکی بـەرنـامـەی هـەڵـبژاردنـی پـارتـەکـانـیش بـۆ چـارەسـەرکـردنـی کـۆی گـرفـتەکـانـی کـۆمـەڵـگای بــەریــتانــی، بــەڵام هــەمــیشە وابــووە، هــەرکــام لــە دوو پــارتــە ســەرەکــییەکــە لــە حــوکــمدا بــووبــێت، نــیگای خــەڵــک لــەســەر ئــەویــتر بــووەو وەک فــریــادڕەس لــێی ڕوانــراوە، بــۆ ئــەم هــەڵــبژاردنــەیــش، بـەپـێی ڕاپـرسـییەکـانـی دەزگـای (یـوگـۆڤ-YouGov)، مـانـگەشـەوی کـرێـکاران سـەرلـەئـێوارە دیـارەو بـردنـەوەیـەکـی مـێژووی تـۆمـاردەکـات، کـە پێشـبینی 425 کـورسـی لـە 650 کـورسـییەکـەی پــەرلــەمــان بــۆ دەکــات، بــەپــێی ڕێــژەی ســەدی پێشــبینیکراویــش، پــارێــزگــاران نــیوەو کــەمــتر لــە نــیوەی کــرێــکاران بــەدەســتدێــنێت، ئــەمــەش ئــەگــەر وادەرچــێت گــەورەتــریــن بــردنــەوە دەبــێت لــەمــێژووی کــرێــکارانــدا و، تــەنــانــەت لــە بــردنــەوەکــەی ســاڵــی 1997ی کــرێــکارانــی نــوێ بــەڕابەرایەتی تۆنی بلێر لە جۆن مێجەری میراتگری مارگرێت تاچەر، کە 418 کورسی بوو.
*ئـەم دیـموکـراسـی دوو حـزبـییە بـەرهـەمـی زیـاتـر لـەسـەدەیـەکـی کـێڵگەی سـیاسـی بـەریـتانـیایـەو جــۆرێــک لــە بــە نــەریــتبوونــی وەرگــرتــووە! دوو پــارت، هــاوتــەریــب پــارتــی بــاڵــکێشی ســەر کــایــەی سـیاسـی بـوون، پـارتـی پـارێـزگـاران-کـۆنـسێرڤـاتـیڤ بـە ڕەنـگی شـین نـوێـنەرایـەتـی بـەرەی ڕاسـتی کـۆمـەڵـگا دەکـات و، ئـەویـتر، کـرێـکاران-لـەیـبەر بـە ڕەنـگی سـور نـوێـنەرایـەتـی سـۆشـیال دیـموکـرات و چـــەپـــی کـــۆمـــەڵـــگا دەکـــات. ئـــەم شـــین و ســـورە یـــەک ســـەدەی تـــەواوە 1918-2019 دوو جــەمــسەری دژبــەری بــەرجــەســتەی ژیــانــی ســیاســین لــە بــەریــتانــیا و، لــەوکــاتــەوە لــە کــۆی 28 هــەڵــبژاردنــی گشــتی، پــارتــی پــارێــزگــاران 17 جــار و پــارتــی کــرێــکاران 11 جــار لــەدەســەڵات بـوون یـان بـە پـێچەوانـەوە پـارتـی ئـۆپـۆزسـیۆن بـوون، لـەومـاوەیـەشـدا هـەنـدێـجار لـەکـاتـی نـەهـێنانـی زۆریـنە ڕەهـا، بـەتـەنـها حـکومـەتـی کـەمـینەیـان پـێکهێناوە، (حـکومـەتـی کـەمـینە بـەمـانـای ئـەوەی کـە پـارتـێک زۆریـنەی کـورسـییەکـانـی پـەرلـەمـان دەبـاتـەوە، بـەڵام نـاگـاتـە نـیوە + یـەک، بـەم شـێوەیـەش کـۆڵـنادات و هـەوڵـی بـەدەسـتهێنانـی بـەشـێک لـەدەنـگی پـەرلـەمـانـتارانـی لایـەنـەکـانـی تـردەدات بـۆ پـێکهێنانـی حـکومـەت)، یـان پـەنـا بـۆ حـکومـەتـی هـاوپـەیـمانـی دەبـات لـەگـەڵ پـارتـە بـچوکـەکـانـی تـر، نـزیـکتریـن نـمونـە؛ لـەهـەڵـبژاردنـی 2010دا پـارێـزگـاران زۆریـنە بـوو، بـەڵام کـورسـی پـێویسـتی بـۆ بــەتــەنــها پــێکهێنانــی حــکومــەت نــەهــێنا، بــۆ ئــەوەی بــەڕە ســیاســییەکــە لــە ژێــرپــێی کــرێــکاران دەربــهێنێت کــە 13 ســاڵــبوو لــەســەری دەقــی گــرتــبوو، بــۆیــە لــەگــەڵ پــارتــی لــیبراڵ دیــموکــرات حـکومـەتـی هـاوپـەیـمانـی پـێکهێنا، لـەهـەڵـبژاردنـی 2017یـش بـە پشـتیوانـی چـەنـد کـورسـییەکـی پــارتــی یــەکــێتی دیــموکــراتــی ئــیرلــەنــدای بــاکــور تــوانــی حــکومــەت پــێکبهێنێت، بــۆیــە لــەمــاوەی 100سـاڵـی ڕابـردوو ئـەم دوو پـارتـە )پـارێـزگـاران و کـرێـکاران( لـەوکـاتـانـەیـشی دەنـگی بـەتـەنـها پـێکهێنانـی حـکومـەتـیان نـەهـێناوە، هـەر پـارتـی دەسـەڵاتـدار بـوون یـان پـارتـی ئـۆپـۆزسـیۆنـی دژ بـە دەسەڵاتی یەکبوون.
کـە دەڵـێین دیـموکـراسـی دوو حـزبـی، نـابـێت بـەنـاونـیشانـەکـەدا خـوێـنەر مـەیـلی نـادیـموکـراسـیانـەی ژیـانـی سـیاسـی بـەریـتانـیا لادروسـت بـێت، بـێگومـان لـەوبـارەیـەوە خـەوشـێک لـە ژیـانـی سـیاسـی و فــرە حــزبــی و پــرۆســەی هــەڵــبژاردنــدا نــییە، حــزبــی تــر هــەن و زۆرن، لــەنــاویشــتانــدا حــزبــی پـۆپـۆلیسـتی دێـنە پـێش، بـەڵام تـا ئێسـتا نـەیـان تـوانـیوە ئـەم دوو حـزبـە (پـارێـزگـاران و کـرێـکاران) تــەی بــکەن و، تــائێســتا هــیچ تــوێــژەرو ســیاســیەکــیش نــەیــتوانــیوە پێشــبینی ئــاوابــوونــی خــۆری سـیاسـیان بـکات، ئـەوەی هـەیـە مـێژوویـەکـی درێـژە ئـەم پـرۆسـەیـە جـۆرێـک لـە دەق بـەسـتووی یـان بــە نــەریــتی بــوونــی پــێوە دیــارە، وەک ئــەوە وایــە کــە هــەڵــبژاردنــەکــە لــە نــێوان ئــەو دوو حــزبــەدا بـکرێـت و، لـە نـێوان هـەر هـەڵـبژاردنـێک یـان زیـاتـر ئـەمـیان هـاتـووەو ئـەویـان ڕۆیشـتووە، ئـەمـە تــەنــها لــە بــەریــتانــیاش وا نــییە، بــەڵــکوو لــە نــمونــەی دیــموکــراســی دوو حــزبــی لــە دنــیادا زۆرن، هـەڵـبژاردنـی سـەرۆکـایـەتـی ئـەمـریـکا لـە نـیوان پـارتـی دیـموکـرات-گـوێـدرێـژەکـەو پـارتـی کـۆمـاری-فیلەکە.
هـەڵـبژاردن و یـەقـینی بـردنـەوەی پـارتـی کـرێـکاران لـەیـبەر، مـژدە دەبـێت بـۆ دیـاسـپۆرای کـوردی ئـێمەش لـەو وڵاتـە، بـە تـایـبەتـی ئـەو پـەنـابـەرانـەی لـەدوو سـاڵـی ڕابـردوودا گـەیشـتونـەتـە بـەریـتانـیا، چـونـکە بـەپـێی ڕێـککەوتـنێکی پێشـتری نـێوان بـەریـتانـیا و ڕوانـدا، لـەبـەرامـبەر پـێدانـی بـڕی 120 مـلیۆن پـاوەنـد، پـەنـابـەران ڕەوانـەی ئـەو وڵاتـە دەکـرێـن و لـەوێ نیشـتەجـێدەکـرێـن و داواکـاری پـەنـابـەریـان لـێوەردەگـیرێـت، وێـڕای هـەوڵـەکـانـی حـکومـەتـی پـارێـزگـاران بـۆ نـاردنـی پـەنـابـەران بـۆ ڕوانـدا لـەڕابـردوو، بـەڵام لـەلایـەن دادگـای بـاڵای بـەریـتانـیا و دادگـای مـافـی مـرۆڤـی ئـەوروپـاوە ڕێــگری لــێکرا، بــۆیــە دواجــار بــۆ پــاکــکردنــەوەی بــەربــەســتە یــاســایــیەکــان ئــەوپــێناوە، حــکومــەت رێــکەوتــنەکــەی خــۆی و ڕوانــدای لــە پــەرلــەمــان کــرد بــە یــاســاو، بــەپــی ئــەوەی پــلانــی بــۆ دانــاوە مـانـگی تـەمـوز و ئـاب دەسـتدەکـات بـە ڕەوانـەکـردنـی پـەنـابـەران بـۆ ڕوانـدا، بـەڵام وادەردەکـەوێـت بـەرلـەنـاردنـی پـەنـابـەران، حـکومـەتـەکـەی پـارێـزگـاران 10 داونـینگ سـتریـت بـەجـێبهێڵێت و، بـەپـێی ئـەو بـەڵـێنەیـشی پـەیـوەسـت بـەو بـابـەتـە کـرێـکاران داوێـتی، لـەگـەڵ گـەیشـتینی بـەدەسـەڵات پـرسـی نـاردنـی پـەنـابـەران بـۆ ڕوانـدا هـەڵـدەوەشـێنێتەوەو پـەنـابـەران تـرسـی نـاردنـیان بـۆ کـیشوەری ڕەش نـامـێنێت، ئـەمـەش مـانـای وایـە کـۆتـایـی بـەو کـێشمە کـێشمە نـایـاسـایـیە نـا مـرۆیـیە دێـنێت کـە دووسـاڵـە بـووە بـە بـابـەتـی گـەرم، لـەگـەڵ ئـەوەشـدا کـرێـکاران بـەڵـێنی ڕێـوشـوێـنی تـونـدیـشی بـۆ یـەکـلایـی کـردنـەوەی داواکـاری پـەنـابـەران و کـۆنـترۆڵـکردن و بـنەبـڕکـردنـی هـاتـنی پـەنـابـەران بـۆ بەریتانیا لە نۆکەندی ئینگلیزەوە، داوە.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی