ڕدواوی هێرشی میلیشیاکانی یەکێتی بۆسەر میلیشییای لاهور لە لالەزار بۆخەڵک مایەی نیگەرانیە. ئەمە نیگەرانی نیە سەبارەت بە چارەنوسی یەکێک لە میلیشیاکان، کە دوێنێ بەشێک لە هەمان میلیشیاکانی یەکێتی بوە،وە ئەمڕۆ لە مەیدان دەرکراوە. بەڵکو نیگەرانی خەلک لەوەیە کە شەڕی نەبڕاوەی ئەم میلیشیایانە لەپاڵ نەبونی موچە و گوزەراندا دۆخی نائارامی و پەشێوی کۆمەڵایەتی ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەکا.
لالەزاری لاهور و هێزەکەی خورشید هەرکی و قەڵاکەی عوزێری، تەنیا چەند نمونەیەکی کەمن لەو سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیە عەشیرەتی و بنەماڵەییەی یەکێتی و پارتی، کە کۆمەڵگەی مەدەنی کوردستانیان لەم ٣٤ ساڵەی ڕابردوودا گۆڕیوە بە کۆمەڵگەیەکی میلیشیایی. هەربۆیە نیگەرانی لەم ڕوداو و شەڕانەی میلیشیاکان دەبێ خەڵکی کوردستان بەرێت بە بیرکردنەوە لە سەرچاوەی ئەم نیگەرانیانە، وە تێگەیشتنێکی گشتی دروست بکات لەسەر ئەوەی کە ئایا ئایندەی ژیان و ئاسایشی هاوڵاتیان بەرەو کوێ دەچێ لە سایەی ئەم سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیەی کوردستانی کردۆتە مۆڵگە و لالەزاری میلیشیاکان؟
ڕەخنەگرتن لە یەکێتی و پارتی کە ئازادی سیاسی و ئارامی شارەکان پێشێل دەکەن یان دەوری یاسا و دادگا لەبەرچاو ناگرن ، وە یان چەکی ئەمریکی لە شەڕی ناوخۆی میلیشیاکاندا بەکاردەهێنن، ناتوانێ لەسایەی بونی سیستمێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی میلیشیاییدا دەوری هەبێ. ئەمانە هەمووی خۆیان ئاکامی خۆلالێنەدراوی سیستمێکن کە بنەما و ڕێسا و پێوەرەکانی نەبونی ئازادی و ئارامی و یاسا و دادپەروەریە.
ئەم سیستمە خۆی نمونەکانی لاهور و خورشید و عوزێر دروست دەکا. خودی دەسەڵاتی یەکێتی و پارتی لەسەر بنەمای دروستکردنی هێزی چەکدار بەپێی ناسنامەی عەشیرەت و بنەماڵە لە هەموو شارو شارۆچکەکانی کوردستاندا کارگەی دروستکردن و بەرهەمهێنانەوەی ئەم کەس و هێزانەیە. چ زۆنی سەوز و چ زۆرنی زەرد لە ڕێگەی سیستمێکی سەربازی و ئاسایش و دەزگای نهێنی، زانیاری و پاراستن، بەڕێوەدەبرێت، کە لە کۆی ٥ هاوڵاتیەکی کوردستان یەک هاوڵاتی کراوەتە موچەخۆری سەربازی ئەم دوو حزبە. بودجەی کوردستان بە موچەیەکیش کە حکومەتی عێراق دەینێرێ، زیاتر لە چارەکێکی تەرخانی بەشی سەربازی ئەم سیستمە میلیشییاییە دەکرێ، تا دەسەڵاتی خۆی پێ بپارێزێ. ئەم مۆڵگە سەربازیەی کە بەسەر چەندین یەکەی حزبی و عەشیرەتی و بنەماڵەیی سەربازی تردا دابەش بوە لەگەڵ مۆدێلی پاشایەتی و سولتان ومیرنشینەکانی خەلیجی عەرەبیش بەراورد ناکرێن، کە سیستمی هەرەمی سەرکوتگەرن، جار بەجار کودەتای خێزانیان تیا ڕودەدا. تەنانەت لەگەڵ مۆدێلی سەربازی شەستەکانی سوپای عێراقدا بەراورد ناکرێن کە کودەتایان بەسەر یەکتردا دەکرد، تاکو بەعس توانی دەسەڵاتی دیکتاتۆریەتی خۆی بسەپینێ.
ئەم سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیە میلیشیاییەی کوردستان ئاڵوزترە. لەگەڵ ئەوەش کە هەموو توخمەکانی سیاسەتی سەربازی و کۆمەڵایەتی دەورانی داگیرکاری ئینگلیزی سەرەتای سەدەی بیست و سی ساڵی سەدام و حکومەتی بەعسی، لە دروستکردنەوەی عەشیرەت و بنەماڵەی چەکدار و میلیشیایی جیاجیا، وەک میراتێکی پیرۆز پاراستوە، وە هەروەها بە تەکنەلۆژیا و چەکی پێشکەوتو و میدیای دیجیتاڵ گەشەی پێداوە. کیشەی مێژوویی ناسیونالیزمی کورد لە عێراقدا ئەوەیە کە جگە لەم سیستمە میلیشیایی و عەشیرەتیە ناتوانێ هیچ مۆدێلێکی تری سیاسی و کۆمەڵایەتی دەسەڵات و بەڕێوەبردن دروست بکا. ئەم ناسیونالیزمە وەک هێزێکی سیاسی لە ڕەحمی بنەماڵە و عەشیرەتی بارزانیەوە لەدایک دەبێ، دواتر لە ڕێگای کۆکردنەوەی هێزی دەرەبەگە کوردە ناڕازیەکانەوە بە ڕیفۆرمی زەوی و پشتیوانی کرانی لە ئاستی نێودەوڵەتیدا بۆ ڕوبەڕوبونەوە لەگەڵ حکومەتی قاسمدا وەک هێزی سەربازی گەشە دەکا و دواتر باڵی مەکتەبی سیاسی و جەلالی وەک ڕکابەر لەناو پارتیدا بۆ بنەماڵەی بارزانی دێتە ئارا و لە کۆتاییشدا یەکێتی نیشمانی لەگەڵ فرسەتی شەڕی کەنداو و دواتر ڕوخانی بەعسدا دەبێتە شەریکە دەسەڵاتی بنەماڵەی بارزانی لە کوردستاندا. یەکێتی هەرچەند ڕێگری بەردەم بنەماڵە و عەشیرەتی بارزانی بوە کە ببێتە دامەزراوەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی وەک پاشایەتی و میرنیشینی خەلیج یاخود وەک تکریتیەکانی بەعس کە بتوانن بە ئاسانی ئەم سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیە میلیشیاییە لە هەموو کوردستاندا لەدەوری مەرجەع و سەرۆک و بنەماڵەی بارزانی دروست بکەن. بەڵام یەکیتیش لەسەر هەمان بنەمای سیستمی میلیشییایی و عەشیرەتی دەسەڵاتی لە ناوچەی سەوزدا ڕیک دەخا و لە دوای ڕوخانی بەعسەوە ڕیکەوتنامەی ستراتیژی پەنجا بە پەنجا ئەم سیستمە بەڕیوەدەبەن.بەڵام یەکێتی لە دوای تاڵەبانی ئەو هێزەی لە دەستداوە کە بتوانێ لە ناوچەی سەوزدا وەک حزبی بنەماڵەی تاڵەبانی کۆنترۆڵی سیاسی و ئەمنی و کۆمەڵایەتی بکا. یەکێتی یەکگرتوویی بنەماڵەیی تاڵەبانی لەدەستداوە و بازنەی دەسەڵاتی بنەماڵەیی بۆ بافل بەرتەسک بۆتەوە، کە جگە لە ئێران و شیعەی عێراق پشتیوانیەکی ستراتیژی نیە. لە کاتیکدا کە بارزانی لە هەوڵی ئەوەدایە کە باڵادەستی خۆی لەناو هەریمی کوردستاندا بسەپینێ باڵەکانی تری ناو یەکێتی هەمیشە خوازیاری سازان و ملدانن بە سەرۆکایەتی بارزانی و شەریک بون لەگەڵیدا. هەربۆیە هەر هێزێکی عەشیرەتی و میلیشییایی ناوچەی سەوز کە دەسەڵات و بودجەی لای بنەماڵەی تاڵەبانی لە مەترسی و کەم بونەوەدا بێت دەبێتە ئامڕازێک بۆ پارتی و بازرانی کە هەرچی زیاتر یەکێتی پێ لاواز بکەن لە ناوچەی سەوزدا.
بنەمای ئابوری ئەم میرنشینە میلیشیایەی کوردستان فاکتەری ئابوری نەوت و گازە، کە دەوری سەرەکی هەیە لە هێشتنەوەی ئەم سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیەدا کە پارتی و یەکێتی لە دوای ڕوخانی بەعسەوە توانیویانە ڕایگرن. هەم ڕاگرتنی میلیشیاکان و هەم عەشیرەتە چەکدارەکان پشتی بە داهاتی نەوت و گومرگ و هاوکاری ئەمریکا بەستوە. بەڵام هەرکام لەم فاکتەر و بنەما ئابوریانەش ناجێگرن و پشتیان بەستوە بە دۆخی سیاسی عیراق و حکومەتی مەرکەزی عێراق و سیاسەتی ئەمریکا لە ناوچەکە و دەور و دەسەڵاتی ئێران و تورکیا. لە ئیستادا کە گۆڕانکاری بەسەر ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هاتوە و بەردەوامە لە ناجێگری، بەتایبەت دوای شکستی بەرەی مقاوەمەتی ئێران، گۆڕانکاریەکان ڕوو لە کوردستان و دەوری یەکێتی و پارتیش دەکا. بارزانی خەیاڵی وەک سەدام لێدەدا بەوەی کە بە نەوتی کوردستان دەتوانێ دەسەلاتی بنەماڵەیی بکاتە دەزگایەکی دەوڵەتی و سەربەخۆبێت، بەڵام ئەم خەیاڵەی لە شکستی ریفراندۆمەکەیدا و لە دادگای پاریسدا بە هەوادا چوو. هەربۆیە پارتی هیچ بەدیلێکی نیە بۆ بونە تاکە بەدیل و مۆدێلێکی ئابوری کە ببێتە دەسەڵاتێکی سەرتاسەری لە هەرێمی کوردستاندا. لە ئیستادا حزبە دەسەڵاتدارەکانی ناسیونالیزمی کورد ناچارن لەو چوارچیوە سیاسی و نێودەوڵەتیەی تیایدا کاربکەن. بەرژەوەندیەکانی ئەم حزبانە لە ئاستی لۆکاڵ و ناوچەکانی سەوز و زەرددا لە پاراستنی سیستەمێکی میلیشیایی عەشیرەتی و بنەماڵەییەوە بەڕیوەدەچێ کە لە پێناو پاراستنی ئەم دەسەڵاتە هەرێمیە ولەژێر فشاری دەرەوەدا پێویستیان بە جۆرێک ڕیکەوتنە لە ئاستی کوردستاندا، بەڵام ئەمە نە سیستەمێکی سیاسی جێگیرە نە خاوەنی بەرنامەیەکی دەوڵەتی و ستراتیژیە. هەربۆیە وەک دوو هێزی میلیشییایی ئەوەی دەیانەوێ پاراستنی دەسەڵاتی ئێستایانە و لەم چوارچێوەدا ململانێیان لەسەر دەسەڵات لە ڕێگەی میلیشییا سەربازی و ئەمنی و عەشیرەتیەکانیانەوە درێژە پێدەدەن. هەربۆیە ئەم سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیە کە عەشیرەتی و میلیشیاییە خۆی هەڵگری ناجێگیری و نائارامی بەردەوامە. پارتی، کە بنەماڵەی بارزانیە، دەستی باڵای هەیە لەم سیستمەدا بە حوکمی بەدامودەزگاکردنی عەشیرەتی بارزانی و کۆنترۆڵی پایە ئابوری و ستراتیژیەکانی دەسەڵات لە هەرێمی کوردستاندا و پەیوەندی لەگەڵ تورکیا و ئەمریکادا. یەکیتی، کە بنەماڵەی تاڵەبانی تاکە باڵە، لەم پێشبڕکییەدا لەگەڵ پارتیدا بە ئاسانی دەرناچێ. ئەم تاکە سوارەی یەکێتی، هەرچی زیاتر سەلەفی بەهێزبکەن یان لە پێناو زیادکردنی دەنگەکانیان ڕیگری لە حزبە ڕکابەرەکانیان بکەن وە یاخود تەسفیەی هێزی ناو بنەماڵەکەیان بکەن و تەنانەت سەرچاوە ئابوری و بازرگانی و میلیشیاکان لەناوچەی سەوزدا قۆرغ بکەن، ئەوەندە زیاتر نائارامی و سەرکوت زیاتر دەکا. ئەوەی لەم نێوەدا زیان دەکا خەڵکی هەژار و کرێکار و فەرمانبەر و موچە خۆری کوردستانە، کە نەک هەر ژیان و گوزەرانی ئێستایان بەرەو خراپتر دەچێ بەڵکو لەسایەی ئەم سیستمە میلیشییایی و عەشیرەتیەدا هەموو بنەماکان و ئومیدیان بە گەیشتن بە ژیانێکی شایستە و پێشکەوتویان لێ زەوت دەکرێ. هەربۆیە ئەمڕۆ کوردستان پێویستی بەهێزێکی جەماوەری و سیاسیە کە بتوانێ ڕوبەڕوی ئەم سیستمە سیاسی و کۆمەڵایەتیە بوەستێتەوە و گۆڕانکاری بەسەر سەرجەم ئەم سیستمەدا بهێنێ.
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی