ڕێگایی ئاوریشم ئەو ڕێگا وشکانی و ئاویەیی کە ئاسیا رۆژەهەڵاتی ناوەراست ئەو روپا دەبەستێت بەیەکەوە، لە چوارچێوەی کۆمەڵە ڕێگایەکدا کە درێژیەکەی ١٢ هەزار کیلۆمەترە، لەناوەراستی سەدەی ١٩ زانای جیلۆجی ئەڵمانی (فردیناند فۆن ریشتهوفن) ڕێگا و پەیەوەندی بازرگانی چین ئەو رووپای ناولێنا (ڕێگای ئاوریشمی یان هێڵی ئاوریشمی).
بەڵام ڕێگایی ئەوریشمی نوێ پرۆژەیەکی گەورەی وڵاتی چینە لە ساڵی ٢٠١٣ وە دەستکراوە بە جێبەجێکردنی ئەم پرۆژە ئاوی وشکانیە سەرەتاش بە ڕێگایی ئاسنین شەمەندەفەر دەستی پێکرد، زیاتر لە ٧٠ وڵات پێکەوە دە بەستێت، هەڵکەوتەی جوگرافیای و بونی بەندەری فاو وایکردوە عێراق ببێتە ناوەندی سەرەکی هێڵی ئاوریشمی لە رۆژهەڵاتی ناوەرستدا، لەرێگەیەوە نەوت و گازی سروشتی کەرەستەی سەرەتایی کاڵای قورسی تێدا هاوردە و هەناردە بکرێت، ئەم ڕێگایە ٧٠% تێچووی بازرگانی کەم دەکاتەوە لە نێوان ئاسیا ئەورپا ئەفریقادا کە لە چین دەستپێدەکات و تاجیکستان ئێران و عێراق تورکیا دەبستێت بە ئەورپاوە .
بەو پێییە ڕێگایی ئاوی و ئاسن خاکی هەیە عێراق دەبێت بەناوەندێکی ستراتیژی گەورە بۆ ئەو ڕێگایە، ئەمەش وایکرد پەیوەندیە دبلۆماسیەکانی نێوان عێراق و چین بەرەو پێشچونێکی گەورە بەخۆیەوە ببینێت، بەتایبەتی لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ وە بیرمان نەچێ چین لە ساڵی ٢٠٠٥ بڕی ٢٥ ملیۆن دۆلاری بەخشیە عێراق بۆ بونیات نانەوەی خۆی لە دوای داگیرکردنی لە لایەن ئەمریکاوە، لە حوزەیرانی ساڵی ٢٠٠٧ مام جەلال سەرۆک کۆماری ئەو کاتەی عێراق رۆشتە چین و چوار ڕێکەوتنی لەگەڵ چین کرد یەکێک لە ڕێکەوتنەکانی بەخشینی ٨٠% قەرەزەکانی چینی بوو لەسەر عێراق و هەر ئەوکاتە چین بەمە ڕازی بوو دەستی لە ٨،٥ ملیار دۆلاری خۆی هەڵگرت چونکە دەیزانی رۆژێکدێ کاری بە عێراق دەکەوێ بۆ پلانە درێژ مەودا بازرگانیەکەی، دواتر هەردوو سەرۆک وەزیرانی عێراق ( حەیدەر عەبادی و عادل عەبدولمەهدی) سەردانی چینیان کرد، لە پێناو پتەوکردنی پەیوەندی هەماهەنگی لە روی ئەمنی و ساسیی ئابوریەوە.
سەردەمی کازیمیدا دۆخەکە زۆر ئاڵۆز بوو، ئێران کۆیت وڵاتانی کەنداو هەستیان بە مەترسی بەندەری فاو کرد، ئەگەر بێت و کارەکانی بەشێوەیەکی باش بەرێوەبچن فراونبکرێت ئەوا بەندەری فاو دەبێتە گەورەترین ڕێگای هێڵی ئەو ریشمی بۆ بازرگانی، پێشوازی لە کەشتیە گەورەکان دەکات، چین بە عێراقی ووت'' بەندەری فاو دەبێتە ناوەندێکی ستراتیجی گرنگ وە دەتوانێت نەخشەی ئاوی بازرگانی جیهانی بگۆرێت، وە دەتوانرێت خاکی عێراقیش وە رێگایی وشکانی بەکار بهێنرێت ڕێگایی فاو شەنگال بۆ ئەستەنبول دروستبکرێت، بۆ گەشتن بە دەریایی ناوەراست، ئەمەش وایکرد بەندەری فاو مەترسی بخاتە سەر بەندەری موبارەک لە کۆیت، چونکە عێراق دەبێتە جێگرەوەی یەکەم لە بری وڵاتانی کەنداوی عەرەبی ، هۆکارەکەشی ئەوە بوو گەروی بەندەری موبارەک لە کۆیت بەر تەسکە و فاو گەورەترە، ئەمە وایکرد کۆیت گرێبەستێکی کاتی لەگەڵ ئێران ببەستێت بۆ بەرتەسکردنەوەی گەوری بەندەری فاو لە ڕێگایی تێکردنی لمەوە، دواتریش دەستکرا بە دروستکردنی دورگەیەکی پیشەسازی کۆیتی لە سەر کەناراوەکانی عێراق لە پێناو خنکاندنی رێگایی ئاوی عێراقدا، بۆ ئەوەی پرۆژەی دروستکردنی بەندەری فاو بەتەواوەتی دوابکەوێت یان سەر نەگرێت چونکە کۆیت و ئێران نەیان دەویست ڕێگایی بازرگانی بەسرە بۆ تورکیا سەر بگرێت، چونکە کاریگەری خراپی دەبێت لە سەر بازرگانی وڵاتانی کەنداو ئێرانیش بەهۆی گەرو هورمزەوە زیانی پێدەگەیەت.
لە بەرانبەریشدا ئەمریکا، چین وەک بەرهەڵستکاری بەهێزی خۆی تەماشا دەکات لە دۆسیەی وەز ئاسیشی خۆراک، مەڵپەری میدلست مۆنیتۆر ڕای گەیاند ''ئەمریکا هاوپەیمانەکانی خۆی وەک سعودیە ، بانکەکانی بریتانیا و هێزەکانی خۆی لە عێراق لە دژی هێڵی ئەوریشمی چین بەکار دەهێنێ، لە ڕاپۆرتەکەدا ئەوە ئاشکرا کردوە کە بانکی ناوەندی جیهانی ڕێگایی بەچین نادا قەرزی گەورە بدات بە عێراق، بە پێچەوانەوە بۆ ئەمریکا ڕێگا پێدراوە، بۆمان دەردەکەوێت ناکۆکی و رکابەری ئابوری لەگەڵ کۆتایی هاتنی پرۆژەکە زیاتر دەردەکەوێت، گەنیجنەی ئەمریکا ڕێگایی ئەویشمی چین بە داگیرکاری چین نوێ ناو دەبات، کۆمپانیاکانی ماکینزی ڕاوێژکاری ئەمریکی جەختی کردۆتەوە کە ئەمریکا هەموو هێزێکی خۆی بەکار دەهێنێ بۆ پەکخستنی پرۆژەکەی چین، لە ئاسیا و زەریای هێمن و کەنداوی عەرەبی و عێراق.
عێراق روبەروی بەرکەوتنی ناوخۆی و دەرەکی دەبێتەوە لە ژێر رۆشنای نوقم بونی سیستەمێکی گەندەڵی ئیداری و ئابوریدا، بۆ شکست هێنان بەپرۆژەی بەندەری فاو پرژە تەواوکاریەکانی، لە کاتێکدا تەواوبنی ئەم پرۆژەیە وادەکات عێراق قازانجێکی خەیاڵی بکات و هەزاران گەنجی بێکاریش ببنە خاوەن کار، جگە لە هێزەکانی ئەمریکا دەیان هێزی دیکە هەن لە عێراقدا بۆ ئەوەی وەک کارتی فشار بەکار بهێنرێن دژی ئەم پرۆژەیە بە تایەبەتی هێزەکانی چوار چێوەی هەماهەنگی.
گوزەرکردنی هێڵی ئاوریشمی بە عێراقدا بەسە بۆ ئەوەی عێراق هەموو قەرزەکانی بداتەوە لە ژێر هەژمونی ئەوڵاتانە دەربچێت کە قەرزیان لای ئەو وڵاتەیە، بۆیە دەبێت عێراق پەلە بکات لە تەواوکردنی بەندەری فاودا، هەموو بەربەستەکانی پێش پەکخستنی پرۆژەکە لابدات. لادانی بەربەستەکانیش ئاسان نابێت چونکە بەشێک لە وڵاتانی کەنداو داژیەتی ڕاستەوخۆی ئەم پرۆژەیە دەکەن. دەیانەوێ چیایی شنگاڵ لە باشوری کوردستان لە رووی سەربازیەوە کۆنترۆڵ بکەن بۆ ئەوەی ڕێگایی هێڵی ئەو ریشمی بۆ تورکیا بگۆرن بیگوێزنەوە بۆ سوریا لوبنان فەلستن لەوێشەوە بۆ سەر دەریایی ناوەراست، کۆنترۆڵکردنی شەنگال بەهۆی ئەوەی بەرزترین جێگایە لە ناوچەکدا دەتوانێت چاودێری ڕێگاکەی پێبکرێت، سوریاش دەست دەکات بە فرۆشتنی نەوت و لوبنانیش لە روی گەشتیاری و ئابوریەوە دەبوژێتەوە ئیسرائیلیش خەوننی چەند ساڵەی بەدی دێت و بە بەردێک دوو چۆلەکە دەکوژێت لەلایەک غەزەی دەست دەکەوێت و لەلایەک دەبێتە خاوەن بەندەر.
بۆچی غەزە دەبێ لە سەر نەخشە بسرێتەوە؟
جیهان شەری بازرگانی و ئابوری دەکات هەموو وڵاتان چاویان لەوەیە کە قازانج بکەن، ئەگەر هێڵی ئەوریشمی تەنها بە عێراقدا برواتە تورکیا ئەو عێراق و تورکیا هەرێمی کوردستان سودمەندی یەکەم دەبن چونکە هێلەکە بەدهۆکدا تێدەپەرێت ئەمەش پێگەی هەرێمی کوردستان هێندەی دیکە بەهێزدەکات، بۆیە شەر لە ناوچەکە هەڵدەگیرسێ بۆ ئەوەی سوریا لوبنان و ئیسرائیل قازانج بکەن هەرێمی کوردستان لاواز بکەن و تورکیاش بێبەش، لەم کاتەشدا دەست کراوە بە کۆنترۆڵکردنی غەزە بە فیتی وڵاتانی چواردەور و بەکارهێنانی حەمسا بۆ جێبەجێکردنی پلانی گۆرینی هێڵی ئاوریشمی بۆ ئەوەی بەندەری بن گۆڕیۆن لە پاڵ نۆکەندی سوێس دروستبکەن هەرێمی کوردستان و تورکیای هاوپەیمانی ئەمریکا و ئەندامی ناتۆ بێبەشبکەن لە قازنجی هێڵی ئەوریشم چینیش بەمە رازیە و ئاگادارە لەم پلانە ..بۆیە بەندەری فاو چیایی شەنگال بەردی بنچیەنی هێڵی ئاوریشمن و سەرەخۆرەی غەزەن
ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی