ئاسۆ عەبدوللەتیف

کێشەی گەورەو قووڵ هەیە لە بەشداری سیاسیانەی کورد لە هەڵبژاردنەکانی عێراق، چونکە هەمیشە ئەم ئیلیتی و نوخبە سیاسییە کوردییە، دوچاری شکستی حەتمی و دۆڕاندن و ئیشکالیەتی چەمکی نوێنەرایەتی لە بەغداد دەبێتەوەو دیسان تێهەڵئەچێتەوە بەبێ ئەوەی هەڵوەستەیەک وەرگرێ.

تابلۆکە ئاوایە بۆ هەرجۆرە هەڵبژاردنێک لە عێراقدا، کورد بەهەموو حیزب و ئایدیاو لیست و قەوارەو ڕەنگەکانیەوە، بەشێک لە هەڵبژاردنەکەو کورسیەکان دەباتەوە، وەک کەمینەیەکی لاوازی پەرت و لات و پووتی حیزبی و نەتەوەیی دەڕواتەوە بەغداد، لەپاڵ زۆرینەیەکی بەهێزی مەزهەبی و بان نەتەوەیی سوێندی یاسایی پەڕلەمانی و سەروەریی و یەکپارچەیی بۆ عێراقی فاشیست دەخوا. دواتر کۆمەڵە وەزیرو کۆمەڵە سەفیرێک بەسەرۆک کۆمارێکی تەشریفاتیەوە دەباتەوەو نەشئەی سەرکەوتن ئەیگرێ و خۆی پێوە بائەیا بۆ دەستکەوت و ئیمتیازاتی حیزبی و حەماسەتی ناوخۆیی لە هەولێرو سلێمانی، هەر دومەتر لەودیو تەلاری ئەنجومەنی وەزیران و دوای مانگێک، پڕۆژە یاسای گەورە گەورە دەدۆڕێنێ لەئەنجومەنی نوێنەران و پەیتا پەیتا شکست دەخوا بەدەست حەشدی شەعبی و فیرقەو کەتیبەکانی عەسائیب و ڕەبعەڵاو حیزبوڵاو نوروڵاو زوڵفەقارو زۆرینە مەزهەبیەکەوە، لەسەر یاساکانی بودجەو ئاسایش و دارایی و نەفەقاتی سیادی و پرسی مادە دەستوریەکان و خاک و ئاو.

کورد بەو ڕۆحە لاوازەوە، بەو تەفرەقەو پەرتەوازیی و بێ گوتارییەوە، بەو دۆخە ئابوریە سەختەوە، بەو لێکترازان و نەسازانەی نێوماڵی کوردیەوە، کاتێک خۆی ئامادە ئەکات بۆ هەڵبژاردنی ئایندەی عێراق لە ١١-١١-٢٠٢٥ و بەنیازە بچێتەوە نێو هاوکێشەو سەرئێشەکانی زۆرینەو کەمینەو دیدی دوژمنکاریانەی مەزهەبگەراکان و وەلائیەکان و کێشمەکێشی نێو پەڕلەمان و قانونەکانی موازەنەو دەستورو یاسافیدڕاڵیەکان، هیچ ئامادە سازیەکی فیکری و مەعریفی و سیاسی و نەتەوەیی نیە دەی ئەوە چ بەشداریەکە؟

جا ئەگەر کورد بۆ هەمووجارەکانی ڕابردوو بەشداری لە کردەی هەڵبژاردن و پرۆسە دیموکراسیەکان و حوکمڕانی بەغداد کردبێ و  تاڕادەیەک ڕەوایەتی لەبەردەستدا بووبێت، ئەوا بۆ ئەمجارە کەتەواوی بودجەو موچەی خەڵکیان بڕی بەموتڵەقی و باس لە هەڵوەشانەوەی قەوارەی هەرێمیش دەکەن، ئیدی هیچ ڕەوایەتیەکی نەماوەو هەڵەی نەتەوەییەو ڕێگایەکی دژواری هەڵبژاردوە، چونکە دەرکەوت چەمکی نوێنەرایەتی و بەشداری سیاسیانەی کورد لە کابینەو دامەزراوەکانی حکومەتی عێراق نوسینەوەی شکستی دوبارەیەو بگرە ئاو بێژانەوەیە.

ئاخر کوردو نوێنەرایەتیە بەرژەوەندخوازو حیزبیەکانی بەدرێژایی ئەو هەموو ساڵە نەیانتوانی دەستور زامن بکەن، یاسا فیدڕاڵیەکان و ئیمتیازو پلە وەزیفیەکان و یاسای خانەنشینی و دەستەبەری کۆمەڵایەتی و فەزیلەتی تاکی کوردیی بپارێزن، نەیانتوانی ئابوریەکی بەهێزو پشتبەستووی گرەنتیکراو، بەداهاتی نەوتی و نانەوتی دروست بکەن، نەیانتوانی بنەماکانی فیدڕاڵیەتی هەرێمەکان بچەسپێنێنن و ئێستا کورد لەئۆتۆنۆمی کەمتری هەیە خەریکە دەیبەنەوە دۆخی ڕاوشکاری و خێڵ و دەرەبەگ، بێگومان لەمەودواش ناتوانن مافەکان بیپارێزن چونکە مێنتاڵێتی و عەقڵیەتی ویلایەتی فەقیەو دیدگاکانی حوکمڕانی و زۆرینە پەڕلەمانیەکە هەر بەرکارەو هێزی دادگای فیدڕاڵی و بڕیارەکانی هێشتا وەک خۆیەتی.

شتێک نییە لە ئێستادا ناوی پەیمانی کۆمەڵایەتی و شەراکەت و سازان بێت، ماسکەکان کەوتن بەتەواویی، ئەو بەڵێن و هیواو نیەتباشیانەی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت کە وەک دوا ئیئتیلافی گەورەی قەوارە پەڕلەمانیەکان دەستنیشانیانکرد بۆ نەخشە ڕێگای حکومەتەکەی محمد شیاع سودانی و دەستبەکاربوونی لە ٢٥-٩-٢٠٢٢  تا ئێستا، دەرکەوت وەهم و سیناریۆو خەڵەتاندنی تاکی کوردو عێراقی بوو، تەنها سەفەقات و تەوافوقاتی فرۆشتنی نەوت و پاڵاوگە نایاساییەکان و دەروازەکان و کۆنترۆڵی سەرچاوەکانی داهات و زیادکردنی هەژموونی سەربازو دەسەڵات و لاوازکردنی ستاتۆی هەرێم و ئابڵوقەدانی بوو، بەو دۆخەوە کورد بۆچی دەبێ جارێکی تر بخەڵەتێ و ڕێگای هەڵبژاردن بگرێتەبەر لەکاتێکدا ئاوا سوکایەتی بەدامودەزگا دەستوریی و نیشتیمانیەکانی دەکرێ و دوومانگە گیرفانی مووچەخۆران و فەرمانبەرانی خاڵیەو برسێتی لەبەردەرگای هەموو ماڵێکدایە.

کورد کەمینەیەکی شەرمن و بێ پشتیوانە، هەرێمێکی لاوازو هەڕەشەلێکراوی چەقۆ لەگەردنە، ئینجا ئەو کەمینە پەرتەوازە حیزبی و سەرلێشێواوە کە سبەی داوای دەنگدان لە خەڵکی ڕەشۆک و برسی و نەدار دەکەن، تا ئەوان بە مووچەو ئیمتیازی بەرزەوە وەک نوێنەری کوردو مەندووبی یاساناس لە بەغداد بەقات و ڕیباتەوە خۆیان نمایش بکەن گوایە هەڵبژێردراوی ئەم میللەتە هەژارو برسیەن بابزانن؛

- بەشێکیان ڕاوە دۆلارو بزنسی شەخسی ئەکەن.
- بەشێکیان فرۆشراون لە سەرەتاوە، کەیف و سەفای خۆیان دەکەن وەک بریکارو پڕۆکسی دەوڵەتان، ئەهلی بازاڕی کۆیلەفرۆشانن نەک هۆڵی یاسادانان.
- بەشێکی تریان بێپڕۆژەو بێ ڕوئیان و ئیرادەیان تێک شکاوەو ئەسڵەن گاڵتەیان بەچەمکی نەتەوەو نیشتیمان دێ.
- بەشە هەرە خراپەکەی ئەو مەندووب و کەمینەیە، یان شیروتیر لەیەک دەسون یان نوزەیەکیان لێ دێ بۆ بەرگری لەم هەرێمەو نیسابی یاسایی دروست ناکەن و هیچ پڕۆژە یاسایەکیان پێ دەرناکرێت، دەستوریان پێ حیمایە ناکرێت، موچەیان پێ نادرێ، شەڕی بودجەو قوتی خەڵکیان پێ ناکرێ، دەی بەچ میکانیزم و ڕووقایمیەکەوە دەچنە نێو پرۆسەیەکی مینڕێژکراوی مەترسیدار بەناوی هەڵبژاردنی ئایندەو سەرۆک لیست و کاندید پێشکەش دەکەن؟ بەدڵنیاییەوە هەڵبژاردنی نوێنەران و دیموکراسی درۆینەی عێراق بۆ کورد مەترسیەو ئەوجارەش دۆڕاو دێتە دەرەوەی پرۆسەکە بە باجی زیاترەوە.

ئەم وتارە دەربڕی بۆچونی نووسەر خۆیەتی