شارپرێس - كەنداڵ جودی، دژوار موسا:
ئاڵدار خەلیل، بەرپرسێكی باڵای ڕۆژئاوای كوردستان، ڕایگەیاند: "ئەمە یەكەمجارە لە مێژووی سوریادا سەرۆك كۆمار ڕێككەوتننامەی بوونی گەلی كورد وەك گەلێكی ڕاستەقینە لە سوریا واژۆ بكات، جگە لەوەش پێش ڕێككەوتنەكە، پرسی گەڕانەوەی ئاوارەكانی عەفرین و سەرێ كانی و گرێ سپی لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان و ئەوروپا تاوتوێ كرا".
سیاسەتمەداری كورد و ئەندامی دەستەی هاوسەرۆكایەتی پەیەدە، ئاڵدار خەلیل، بۆ شارپرێس قسەی كرد سەبارەت بە ڕێككەوتنی هەسەدە لەگەڵ حكومەتی نوێ لە دیمەشق، كاریگەرییەكانی لەسەر كورد و سوریا، گەڕانەوەی ئاوارەكان و بوونی داگیركاری توركیا و پرسی داعش.
شارپرێس: ڕێككەوتنەكە چۆن هەڵدەسەنگێنن و كاریگەریی ئەم ڕێككەوتنە لەسەر كورد و سوریا چییە؟
خەلیل: بۆ ئەوەی سوریا هەنگاوێك بەرەو سەقامگیری و ئاشتی بنێت، پێویستە ڕێككەوتنی ناوخۆ بكرێت. پێداگری لەسەر یەك فۆرمی حوكمڕانی سوریا. بە پێچەوانەوە، سوریا دەخاتە ناو ململانێی گەورەتر و خراپتر لە پێشوو، بۆیە كاتێك نوێنەرانی باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریا و بەتایبەتی هێزەكانی هەسەدە دەچنە دیمەشق و ڕێككەوتنێك دەكەن، ئەوە كاریگەری نەك تەنها لەسەر باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریا، بەڵكو لەسەر هەموو سوریا دەبێت. چونكە تا ئەمڕۆ هیچ هەنگاوێكی لەو جۆرە لە سوریا لەسەر بنەمای دیموكراسی نەنراوە. بەم ڕێككەوتنە ڕێگای دیموكراسی لە سوریادا سەرهەڵدەدات و ئەمەش هیوا دەبەخشێت كە خەڵك ئەو كولتوورە دیموكراسییە لە سوریا پەرەپێبدەن و هەموو پێكهاتەكانی سوریا پێكەوە لە گفتوگۆدا بن و پێكەوە سوریایەكی نوێ بنیات بنێن.
شارپرێس: لە یەكێك لە خاڵەكانی ڕێككەوتنی نێوان هێزەكانی (هەسەدە) و حكومەتی نوێ لە دیمەشقدا هاتبوو كە گەلی كورد لە سووریا زۆر ڕەسەنە، ئایا دەتوانین ئەم خاڵە بە هەنگاوی یەكەم بۆ دەستەبەركردنی مافەكانی كورد لە دەستووردا بزانین؟
خەلیل: لە مێژووی سوریای هاوچەرخدا، پێشتر هیچ كاتێك ڕێككەوتنێكی لەو شێوەیە لە دیمەشق بە ڕەسمی واژۆ نەكراوە لە سەردەمی ڕژێمی بەعسدا تەنانەت ڕەگەزنامەی سوریاشیان پێنەدراوە. بەڵام بەم ڕێكەوتنە، ئێستا گەلی كورد بە فەرمی بەناوی سەرۆكی كۆماری سوریاوە وەك گەلی ڕەسەنی ئەم ناوچەیە ناسێنراوە، ئەمە خۆی لە خۆیدا هەنگاوێكە، ڕەنگە هەموو شتێك نەبێت، بەڵام یەكێكە لە دەستكەوتەكانی شۆڕشی ڕۆژاڤا و خەباتی گەلەكەمان لە باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریا.
شارپرێس: ئایا دەتوانین بڵێین سوریا بەرەو لامەركەزی دەڕوات؟
خەلیل: ئەگەر سوریا بەرەو لامەركەزی هەنگاو نەنێت، دۆخی سوریا خراپتر دەبێت. بۆچی ململانێی سوریا لە ساڵی 2011ەوە دەستیپێكرد، بۆچی دوای چەندین ساڵ تێوەگلانی لەگەڵ سوپا و دەسەڵاتەكەی، ڕژێمی بەعس نەیتوانی ڕێگەیەك بۆ ڕێگریكردن لە شۆڕش لەدژی ئەوان بدۆزێتەوە، چونكە سەرچاوەی كێشەكە بوو؟ بۆیە مانەوەی ناوەندی سوریا كێشەیە. ئەگەر حاكمە نوێیەكانی دیمەشق پێداگری لەسەر ناوەندكردنی سوریا بكەن، بە تێپەڕبوونی كات كێشە دروست دەبێت و سوریا دابەش دەبێت و شەڕی ناوخۆ لە سوریا هەڵدەگیرسێت. سوریا وەك خۆی نەماوە. لە هەمان كاتدا ئەگەر لامەركەزییەت پێش نەكەوێت، كێشەكانی سوریا چارەسەر نابن. بەم ڕێككەوتنە ڕێگا خۆشكراوە بۆ ئەوەی سوریا بەرەو لامەركەزی هەنگاو بنێت و لامەركەزیش پێویستییەكی گرنگە.
شارپرێس: ڕۆڵی ئەمریكا لە ئیمزاكردنی ئەم ڕێككەوتنەدا چی بوو؟
خەلیل: ئەمریكا و زلهێزەكانی دیكەی ناو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش هەمیشە پاڵپشتی وتووێژیان لەگەڵ دیمەشق كردووە و هەڵوێستەكانیان ئەرێنی بووە. بەشێوەیەكی گشتی ئەمریكا، فەرەنسا، وڵاتانی دیكەی ناو هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و تەنانەت دەوڵەتانی عەرەبیش پشتیوانی ئەم وتووێژەیان لەگەڵ دیمەشق كرد. تێڕوانینی ئەو دەوڵەتانە ئەوە بوو كە دەبێ لەگەڵ دیمەشق بگەینە ڕێككەوتن.
شارپرێس: بەگوێرەی ئەم ڕێككەوتنە، ئایا هێزەكانی (هەسەدە) هەڵدەوەشێنەوە و وەك تاك دەچنە ناو سوپای سوریاوە؟
خەلیل: ئەم ڕێككەوتنە لەسەر بنەمای خاڵە گشتیەكانە، واتە بنەما گشتییەكان كە ئێمە لەسەری ڕێكدەكەوین، بۆ پاراستنی یەكڕیزی گەلی سوریا و سەقامگیرییەكەی و وەستاندنی شەڕە. بەڵام وردەكارییەكانی ئەم ڕێككەوتنە زۆرن، كە لە ٨ مادە پێكهاتووە، لە هەر ماددەیەكدا وردەكاری زۆری تێدایە. بۆیە لیژنەكان بۆ ئەو بابەتانە پێكدەهێنرێن، وەك لیژنەیەك بۆ دۆخی پرسی كورد، لیژنەیەكی سەربازی، لیژنەیەك بۆ دۆخی ئیدارەی خۆسەر. لە لیژنەی سەربازیدا پرسی بەشداری هەسەدە تاوتوێ دەكرێت و هێشتا جارێ زووە، بەڵام لە واقیعدا هێزێك نییە كە بەخێرایی دەستبەرداری چەكەكانی بێت و بڵاوەبكات، ڕاستە هەسەدە دەبنە بەشێك لە سیستمی بەرگری سوریا، بەڵام ڕۆڵی هێزەكانی هەسەدە لەم سیستمە بەرگرییەدا، وەكو هێزەكانی هەسەدە لە لێژنەی سەربازیدا تاوتوێ دەكرێت. بەڵام ئەوەی دڵنیایە ئەوەیە كە هەسەدە نەك وەك تاكێك، بەڵكو وەك هێزێك دانوستان دەكات.
شارپرێس: یەكێك لە ماددەكانی ڕێككەوتنەكە گەڕانەوەی ئاوارەكانە، دۆخی ئاوارەكانی عەفرین و سەرێ كانی و گرێ سپی چۆن دەبێت؟
خەلیل: لە ڕاستیدا گەڕانەوەی كۆچبەران تاكە پرس نییە كە لەم ڕێككەوتنەدا باسی لێوە كراوە. ماوەیەكە كار بۆ گەڕانەوەی خەڵكی ئاوارەی عەفرین و سەرێَ كانیێ و گرێ سپی بەردەوامە. لەو چوارچێوەیەدا، لیژنەی پەیوەندیی ئیدارەی خۆسەر و دامەزراوە پەیوەندیدارەكان لە پەیوەندیدان لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان، دامەزراوەكانی مافی مرۆڤ، دامەزراوەكانی دیكەی ئەوروپی، و دامەزراوەكانی دیكەی ناوچەكە بۆ دڵنیابوون لەوەی خەڵكی ئاوارەبووی عەفرین و سەرێ كانیێ و گرێ سپی بگەڕێنەوە سەر ماڵ و شوێنی ڕەسەنی خۆیان. بۆیە دڵنیابوون لە گەڕانەوەی سەلامەتی گەلەكەمان بۆ ناوچە و ماڵ و حاڵی خۆیان هەوڵێكە بۆ دڵنیابوون لەوەی كە ئەگەر بگەڕێنەوە، میتی تورك و گروپە چەكدارەكانی جارێكی دیكە بەدوای گەلەكەماندا نەگەڕێن و زیندانیان نەكەن. هەر لەبەر ئەم هۆكارەش هەوڵ دەدەین لیژنەی تایبەت لە نەتەوە یەكگرتووەكانەوە دروست بكەین و ناوەندەكانیان لە ناوچەكانی عەفرین و سەرێ كانی و گرێ سپی بكەنەوە و لە هەمان كاتدا ببنە گەرەنتی گەڕانەوەی ئاوارەكان. ئێستا پێویستە حكومەت لە دیمەشق بەرپرسیارێتی بگرێتە ئەستۆ و بچنە ناوچە داگیركراوەكان و بە داگیركەران بڵێن كارەكانتان لێرە تەواو بووە، ئەوكات هاووڵاتیان بە ئارامی دەگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان.
شارپرێس: دوای روخانی ئەسەد و وردە وردە تێكەڵبوونی هێزەكانی (هەسەدە) بۆ ناو سوپای سوریا، بوونی دەوڵەتی داگیركەری توركیا لە سوریا چۆن دەبێت؟
خەلیل: سەرەتا بوونی داگیركەری توركیا لە كارنامەی ئێمەدا بوو، بەڵام دوای ٢٧ی شوبات بووە رۆژەڤی زلهێزەكانی دیكە. دوای ئەوەی سەرۆك ئاپۆ (عەبدوڵڵا ئۆجالان) دەستپێشخەرییەكەی ڕاگەیاند، دەستی ئێمەی بەهێزتر كرد و دەستمان لە دیمەشق بەهێزتر بوو. هەروەها خودی ڕێككەوتنی دیمەشق لە ژێر كاریگەری دەستپێشخەریی ئۆجەلان جێبەجێ كرا. ئێمە پێمان وایە پێویستە دیمەشقیش بەرپرسیارێتی خۆی جێبەجێ بكات، چونكە عەفرین و ناوچە داگیركراوەكانی دیكە بەشێكن لە سوریا. بیانووەكانی دەوڵەتی توركیا وەكوو پەكەكە و ڕژێمی سوریا و بیانووەكانی دیكە لە سوریادا نەماون و ئێستاش هەسەدە دەبێتە بەشێك لە سوپای سوریا. هێزی داگیركەر ئێستا دەبێت خاكی ئێمە بەجێبهێڵن و با سوورییەكان خۆیان كێشەكانی خۆیان چارەسەر بكەن.
شارپرێس: چارەنووسی دەیان هەزار دیلەكەی داعش و بنەماڵەكانیان لە كەمپەكاندا چی دەبێت؟
خەلیل: كێشەی داعش تەنها پەیوەندی بە باكور و ڕۆژهەڵاتی سوریاوە نییە، بەڵكو كێشەیەكی جیهانییە و پەیوەندی بە ئاسایشی هەموو وڵاتانەوە هەیە. تا ئێستاش ئەندامانی داعش و خێزانەكانیان لە دەستی هێزەكانی (هەسەدە)دان و هێزەكانی (هەسەدە) زیندانەكان دەپارێزن. داعشیش تاوانی ئەنجامداوە. لەبەرئەوەی پرسی داعش پێویستی بە بڕیار لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی هەیە، ئێمەش وەكو هێزەكانی (هەسەدە) و ئیدارەی خۆسەر و سوریا بەگشتی ناتوانین بەتەنها بڕیار لەسەر ئەم پرسە بدەین. هەروەها ئەم بابەتە پێویستی بە گفتوگۆ هەیە و لیژنەی تایبەت بۆ گفتوگۆكردن لەسەر ئەم بابەتە پێكدەهێنرێت.
