بەختیار ئەحمەد ساڵح
پێشەکی
لێدوانەکەى ژەنەڕاڵ مەزلوم عەبدی، فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە)  لە چاوپێکەوتنێکى لەگەڵ BBC سەبارەت بە ئامادەیی کورد لە ڕۆژئاوا بۆ وەرگرتنی پشتیوانی لە ئیسرائیل ئەگەر ئەو وڵاتە بەشداری بکات لە پاراستنی کورد و ڕێگریکردن لە هێرشکردنە سەریان، مشتومڕێکی بەرفراوانی میدیایی و سیاسیی لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی بەدوای خۆیدا هێنا. ئەم لێدوانە هەر لە خۆوە نەبوو، بەڵکو لە کاتێکدایە کە ململانێ ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان هەلومەرجێکى زۆر ناجێگیری سیاسی و ئەمنی دروست کردووە بۆ کورد لە سوریا.

ئەم لێدوانە نمایشی خاڵی وەرچەرخانێک دەکات لە گوتاری میدیایی هەسەدە دا، کە لە مێژە بە ئاگایە لەوەى کە خۆی وەک هێزێکی ناوخۆیی فرە پێکهاتەی هاوبەشی ستراتیژی لەگەڵ ئەمریکا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژ بە داعش نیشان بدات، لە هەمان کاتدا خۆی لە تێوەگلانی ئاشکرا لە هاوپەیمانییە ناوچەییە هەستیارەکاندا بە تایبەت ئەوانەی پەیوەندییان بە ئیسرائیلەوە هەیە بەدوور گرتووە. بۆیە ئەم هەڵوێستەیە پرسیاری بنەڕەتی لەبارەی پاڵنەرە ڕاستەقینەکان و ڕەهەندە میدیاییەکان و کاردانەوەکانی لەسەر پێگەی هەسەدە لە دیمەنی سیاسی سوریا و ناوچەییدا دەوروژێنێت.

یەکەم: زەمینەی سیاسی و ئەمنی لێدوانەکە
گۆڕانکارییەکان لە دیمەنی سوریادا دوای ڕووخانی ئەسەد: ڕووخانی ڕژێمی ئەسەد دوای زیاتر لە دە ساڵ شەڕی ناوخۆیی بووە هۆی دروست بوونى بۆشایی سیاسی و ئەمنیی بەرفراوان بەتایبەتی لە باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا. ئەم بۆشاییە دەرگای ململانێی نوێی بە ڕووى هێزە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەکان کردەوە، لەوانە تورکیا، ئێران، ڕووسیا و ئیسرائیل. لەم چوارچێوەیەشدا هێزەکانی سوریای دیموکرات خۆیان لەبەردەم دووڕیانێکی ئاڵۆزدا بینیەوە: لەلایەک ئاستی دڵنیایی سەبارەت بە بەردەوامبوونی پشتیوانی درێژخایەنی ئەمریکا کەم بووەوە و لەلایەکی دیکەشەوە هەڕەشەکانی تورکیا پەرەی سەند و وەک درێژکراوەی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) سەیری دەکردن. لە نێوان ئەم دوو فاکتەرەدا، پێویستی بەدواداچوون بۆ چوارچێوەی سیاسی و ئەمنی نوێ بۆ ڕێگریکردن هاتە ئاراوە.

دڵەڕاوکێی کورد لەسەر داڕشتنەوەی هاوسەنگی هێز: کورد لە سووریا تووشی دڵەڕاوکێی بوونگەرایی دەبن لە ئەگەری دووبارە کێشانەوەی نەخشەی ناوچەکە کە دەتوانێت ڕۆڵی ئەوان پەراوێز بخات یان دەستکەوتەکانیان بخاتە مەترسییەوە. ئەم دڵەڕاوکێیە بەهۆی دەسەڵاتگرتنە دەستى هێزە ئیسلامییە چەکدارەکان و نادڵنیایی لە ڕۆڵى داهاتووی ئیدارەی خۆسەردا زیاتر بووە. لەم چوارچێوەیەدا، دەکرێ لێدوانەکەی مەزلوم عەبدی وەک پەیامێکی سیاسی کە ئاراستەی چەند لایەنێک کراوە، تێبگەین، کە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هەسەدە گۆشەگیر نییە و کراوەیە بۆ فراوانکردنی تۆڕی پەیوەندییەکانی بۆ دەستەبەرکردنی مانەوەی خۆی و پاراستنی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆی.

دووەم: ڕەهەندی میدیایی لێدوانەکەى مەزلوم عەبدی
زمان و کاریگەرییەکانی لێدوانەکە: قسەکانی مەزوڵم زۆر حیساب بۆ کراو بوو. ناوبراو بە ڕاشکاوی داوای هاوپەیمانی لەگەڵ ئیسرائیل نەکرد، بەڵکو لێدوانێکى گشتی مەرجداری بەکارهێنا: (پێشوازی لە هەر پشتیوانییەک دەکەین کە ڕێگری بکات لە بەئامانجگرتنمان و پارێزگاری لە گەلەکەمان بکات). ئەم فۆڕمە ڕێگە بە لێکدانەوەی فراوان دەدات و شۆکەکەى بۆ لایەنى ناوخۆیی کەم دەکاتەوە. لە ڕوانگەی میدیاییەوە، ئەم زمانە ڕەنگدانەوەی هەوڵێکە بۆ ئاساییکردنەوەی بیرۆکەی کراوەیی بەرامبەر بەو لایەنانەى کە پێشتر بە هێڵی سوور دادەنران، بەبێ ئەوەی تێچووی سیاسی ڕاستەوخۆی لێبکەوێتەوە. هەروەها هەسەدە وەک کارەکتەرێکی سیاسی عەقڵانی نیشان دەدات کە ئاسایشی کۆمەڵگاکەی لە پێشترینە و لە سەرووی هەر ڕەچاوکردنی ئایدیۆلۆژیی دادەنێت.

بەڕێوەبردنی پەیامی میدیا: ئەم لێدوانە لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ دەزگایەکی میدیایی نێودەوڵەتی (بی بی سی) هاتووە، کە متمانە و دەستڕاگەیشتنێکی بەرفراوانی پێدەبەخشێت، ئەمەش دڵنیای دەدات لەوەی پەیامەکە دەگاتە بڕیاردەران لە ڕۆژئاوا. هەروەها هەڵبژاردنی ئەم پلاتفۆرمە ڕەنگدانەوەی هۆشیاری سەرکردایەتی هەسەدەیە لە گرنگی میدیای نێودەوڵەتی لە داڕشتنی ڕای گشتی و کاریگەری لەسەر سیاسەتەکان. بە پێچەوانەوە، هەسەدە هیچ ڕوونکردنەوەیەکی ناوخۆیی بەرفراوانی بۆ لایەنى ناوخۆیی بڵاونەکردەوە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ مەبەستێکی بە ئەنقەست بۆ هێشتنەوەی پەیامەکە لە چوارچێوەی دەرەکی خۆیدا و دوورکەوتنەوە لە وروژاندنی مشتومڕێکی گەرمی ناوخۆیی کە دەتوانێت کاریگەری نەرێنی هەبێت.
سێیەم: ڕووماڵ و کاردانەوەکانی میدیا
میدیای ڕۆژئاوایی: دەزگاکانی ڕاگەیاندنی ڕۆژئاوایی ئەم لێدوانەیان وەک ئاماژەیەک بۆ دۆخی ناجێگیری هەسەدە و گەڕان بەدوای گەرەنتی نوێدا، لێکدایەوە. لە ڕووماڵەکە تیشک خرایە سەر ڕەهەندی مرۆیی پەیوەست بە پاراستنی کورد و ڕۆڵی پۆتانسێلی ئیسرائیل وەک کارەکتەرێکی ناوچەیی کە توانای کاریگەری لەسەر واشنتۆن هەبێت.
میدیای تورکیا: ئەو لێدوانە لە میدیاکانی تورکیادا ڕەخنەی توندی لێ گیرا، بەکارهێنرایەوە بۆ بەهێزکردنی بۆچونى دەسەڵات بەو ناوەڕۆکەى کە هەسەدە هەڕەشە لە سەر ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا دەکات و کرانەوە بەڕووی ئیسرائیلدا وەک بەڵگەیەکی زیاتر بۆ پەیوەندییەکانی هەسەدە بە ئەجێنداکانی دوژمنکاری تورکیاوە خرایەڕوو. ئەم گوتارە میدیاییە ڕەنگدانەوەی ترسی ئەنقەرەیە لە هەر پێشهاتێک کە ڕەنگە شەرعیەتی نێودەوڵەتی یان پاراستنی زیادتر بۆ هەسەدە دابینبکات.

میدیای عەرەبی: دەزگاکانی ڕاگەیاندنی عەرەبی دیدگای جیاوازیان پێشکەش کرد. هەندێکیان سەرنجیان خستە سەر سروشتی پراگماتیکی لێدوانەکە، هەندێکی دیکەشیان وەک پێشێلکردنی بەها عەرەبییەکان و هەوڵێک بۆ بەکارهێنانی ئیسرائیل لە ململانێیەکی ناوخۆییدا لێکیان دایەوە. ئەم دابەشبوونە ڕەنگدانەوەی دابەشبوونی بەرفراوانی عەرەبییە سەبارەت بە پرسی کورد و ئیسرائیل.

چوارەم: ڕەهەندە سیاسی و ستراتیژییەکان
پەیامەکان بۆ ئەمریکا: لێدوانەکە پەیامێکی ناڕاستەوخۆی بۆ واشنتۆن هەبوو کە دابەزینی پشتیوانی ئەمریکا دەتوانێت پاڵ بە هەسەدەوە بنێت بۆ گەڕان بەدوای بەدیلەکاندا. بەم مانایە دەکرێ ئەو لێدوانە وەک تاکتیکێکی ناڕاستەوخۆی فشار بۆ سەر ئیدارەی ئەمریکا بۆ پاراستنی پابەندبوونی خۆی بە هاوپەیمانە کوردەکەی لێکبدرێتەوە.

ئیسرائیل وەک ئەکتەرێکی ناڕاستەوخۆ: سەرەڕای سنوورداربوونی ڕۆڵی گشتی ئیسرائیل لە سوریا، تەلئەبیب خاوەنی ئامرازەکانی کاریگەری ناڕاستەوخۆیە، جا لە ڕێگەی واشنتۆنەوە بێت یان لە ڕێگەی ئۆپەراسیۆنى ئەمنیی سنووردارەوە.
مەترسییە ئەگەرییەکان: بەپێچەوانەوە ئەم کرانەوەیە مەترسیی بەرچاو بەدوای خۆیدا دەهێنێت، دیارترینیان لەدەستدانی پشتیوانی عەرەبی و بەهێزکردنی بۆچوونى دوژمنان و کردنەوەی دەرگا بەڕووی ئەگەرى هێرشی تورکیا بە بیانووی ڕووبەڕووبوونەوەی هاوپەیمانی دوژمنکارانە.

پێنجەم: سیناریۆکانی داهاتوو
سیناریۆی یەکەم: کۆنتڕۆڵکردنی میدیا، ڕەنگە لێدوانەکە لە چوارچێوەی ڕاگەیاندنی خۆیدا بمێنێتەوە بەبێ جێبەجێکردنی پراکتیکی و تەنها وەک تاکتیکی فشاری سیاسی بەکاربھێنرێت. لەم سیناریۆیەدا هەسەدە بەبێ گۆڕانکاری بنەڕەتی لەپەیوەندییەکانی، خۆی دەپارێزێت.
سیناریۆی دووەم: بەشداریکردنی سیاسی سنووردار، ڕەنگە ئێمە بینەرى هاوکاری ناڕاستەوخۆ یان هەماهەنگی لە ڕێگەی نێوەندگیرەکانەوە بین، بەبێ ڕاگەیاندنی فەرمی، ئەمەش ڕێگە بە هەسەدە دەدات هەندێک دەستکەوتی ئەمنی بەدەستبهێنێت بەبێ ئیستفزازی بەرفراوان.
سیناریۆی سێیەم: پەرەسەندن و بەرکەوتن، ئەگەر ئەم کرانەوەیە گەشە بکات و ببێتە پەیوەندییەکی گشتی ڕاگەیەنراو، ئەوا دەکرێت هەسەدە ڕووبەڕووی هێرشی سەربازی و میدیایی ببێتەوە و ڕابکێشرێتە ناو ململانێیەکی ناوچەیی فراوانتر کە لە تواناکانی زیاترە.
ئەنجام

لێدوانەکەی مەزلوم عەبدی قۆناغێکی نوێ لە گوتاری هێزەکانی سوریای دیموکرات ئاشکرا دەکات، لە ڕوانگەی میدیاییەوە، ئەم گوتارە ڕەنگدانەوەی هەوڵێکە بۆ پێناسەکردنەوەی هەسەدە لە ژینگەیەکی پشێودا، کە مانەوە و پاراستنی دەستکەوتەکان دەبنە کارى لەپێشترین و سەرکەوتنی ئەم ڕەوتە پەیوەستە بە توانای هەسەدە بۆ بەڕێوەبردنی کاردانەوەی میدیایی و سیاسیی لێدوانەوە.