شارپرێس:
هه‌ڵبژاردنى په‌رله‌مانى عێراق كۆتاییهات، به‌ڵام ئه‌مجاره ناوماڵى شیعه ئاڵۆز بوه، به‌هۆى ئه‌وه‌ى هێزى نوێ له‌هه‌ناویاندا له‌دایكبوه‌و ئه‌و لایه‌نانه‌شى پێشتر كورسى كه‌میان هه‌بوه، ئێستا ژماره‌كه‌یان زیادیكردوه.
ململانێی ناو ماڵی شیعە لەسەر گەورەترین کوتلەو دانانی سەرۆک وەزیرانی داهاتوو، تا دێت گەرمتر دەبێت، هاوپەیمانی ئاوەدانکردنەوەو گەشەپێدان داوای مافی دەستوریی خۆی دەکات بۆ سەرکردایەتیکردنی حکومەت، لەکاتێکدا هەوڵ لەناو چوارچێوەی هەماهەنگی هەیە بۆ گۆڕینی هاوسەنگی هێز، تەنانەت ئەگەر پێویستی بەتێپەڕاندنی براوەی گەورەش بێت.
له‌ئێستادا جوڵە سیاسییەکان بۆ پێکهێنانی هاوپەیمانیی نوێ بۆ كابینه‌ى نوێى حكومه‌تى عێراق دەستیانپێکردووە، گرنگترین باس لەنێو بازنە سیاسییەکاندا میکانیزمی پێکهێنانی حکومەتی داهاتووە.
به‌ڵام پرسیارێكى سەرەکی له‌ئارادایه، ئه‌ویش ئەوەیە، ئاخۆ سیناریۆی 2022 هاوپەیمانیی سێ قۆڵی هاوشێوه‌ى هاوپه‌یمانیه‌كه‌ى (سه‌در، حه‌لبووسى‌و بارزانى) دووبارە دەبێتەوە؟.
چاودێران باس له‌وه‌ده‌كه‌ن، لەپێش هەڵبژاردنەکان، ڕونبوەتەوە کە پرۆسەی سیاسی بەگشتیی لەسەر دوو تەوەری سەرەکی دەسوڕێتەوە، تەوەری سودانی‌و ویلایەتی دوەم‌و تەوەری مالیکی‌و ڕەتکردنەوەی ویلایەتی دووەم.
هەرچەندە حکومەتی ئێستا لەسەر بنەمای سازان پێکهات، وەک کاردانەوەیەک بۆ قەیرانی پڕۆژەی "زۆرینە"و هاوپەیمانیی سێ قۆڵی، بەڵام پێناچێت جارێکی دیکە ئەم سیناریۆیە دوبارە ببێتەوە.
به‌بۆچونى شرۆڤه‌كارانى سیاسیى، ئەگەری هەیە چوارچێوەی هەماهەنگی جارێکی دیکە هەوڵبدات قەیرانێکی سیاسیی نوێ دروستبکات، بەهەوڵدان بۆ ئەوەی سەرۆک وەزیرانی داهاتوو هه‌ر له‌دەستی خۆیدا بمێنێته‌وه.
قەیس خەزعەلی سەرۆکی بزوتنەوەی سادقون ده‌ڵێت، "کوردو سوننە وانەی 2022یان وەرگرتوەو دەبێت سەرۆکایەتیی حکومەت لەکۆدەنگی شیعە دەرنەچێت".
ئەو لێدوانە، کە پێش هەڵبژاردنەکان درا، پەیامێکی ڕونبوو کە کوردو سوننە ئەوەی لەگەڵ سەدر کردیان، لەگەڵ سودانی دوبارەی ناکەنەوە، واتە پشتگیریی لایەنێکی شیعە دژی ئەوی دیکە ناکەن.
لەهەڵبژاردنى خولى شه‌شه‌مى په‌رله‌مانى عێراق، محەممەد شیاع سودانی زۆرترین دەنگ‌و کورسی بەدەستهێنا، به‌گوێره‌ى ئەنجامە بەراییەکانیش، ژمارەی کورسییەکانی 45 کورسی تێپەڕاندوە، بەڵام وەک چۆن لە 2022 ڕەوتی سەدر بەزیاتر لە 73 کورسییەوە سەرکەوتوو نەبوو لەشکاندنی ئەو "دابونەریتە سیاسییەی" کە دەڵێت دەبێت چوارچێوەی هەماهەنگی لەسەر ناوی سەرۆک وەزیران ڕێکبکەون، چاوەڕوانناکرێت سودانیش سەرکەوتوبێت.
هەندێک لەهێزە کوردی‌و سوننییەکان ئەنجامی هاوپەیمانێتیی دژی پڕۆژەی چوارچێوەی هەماهەنگییان بینیوە، لەلایەکی دیکەوە، لابردنی حەلبوسی لەپۆستی سەرۆکایەتیی پەرلەمان وەک "سزایەک" بۆ هاوپەیمانێتییەکەی لەگەڵ سەدر سەیر دەکرێت، هاوکات تەنگپێهەڵچنینی موچەی موچەخۆرانی هەرێم‌و وەستاندنی هەناردەی نەوت، بەهۆی هاوپەیمانێتی کورد لەگەڵ سەدر.
دوای ڕاگەیاندنی ئەنجامەکان، کۆبونەوەو سەردانی نێوان لایەنەکانی چوارچێوەی هەماهەنگی (خەزعەلی، مالیکی، مەندەلاوی‌و عەممار حەکیم) ئەنجامدرا، بەڵام هیچ سەردانێک بۆ لاى سودانی ئەنجامنەدرا.
ئەمەش به‌بۆچونى شرۆڤه‌كاران ئاماژەیە بۆ "گۆشەگیرکردنێک" کە چوارچێوەی هەماهەنگی دەیەوێت بەزویی بەرامبەر سودانی ئەنجامی بدات، تەنانەت فالح فەیاز هاوپەیمانی سەرەکی سودانی‌و براوەی 10 کورسی، لەگەڵ قەیس خەزعەلی بینراوە.
بۆچونه‌كانیش پێیانوایه، ئەگەری هەیە سودانی ناچاربێت بگەڕێتەوەسەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ چوارچێوەی هەماهەنگی بۆ یارمەتیدانیان لەهەڵبژاردنی سەرۆک وەزیرانی نوێ، ئەگەر سودانی گۆشەگیر بمێنێتەوەو هەوڵەکانی بۆ بەدەستهێنانی ویلایەتی دوەم سەرکەوتوو نەبێت، ئەوا چوارچێوەی هەماهەنگی دۆخێکی "گرژیی" بەسەر قۆناغی سیاسی داهاتودا دەسەپێنێت.
لەکۆتاییدا ئەگەر چوارچێوەی هەماهەنگی بیەوێت نیگەرانییە ناوخۆیی‌و دەرەکییەکان کەمبکاتەوە، ناچارە ویلایەتی دووەم بۆ سوودانی نوێبکاتەوە، بەڵام ئاسۆ ڕون نییە کامە ڕێگه هەڵدەبژێرێت.
ئەنجومەنی باڵای دادوەریی عێراقیش هۆشداریدایە لایەنە براوەکان لەپێویستی بەخێرایی ئەنجامدانی دیالۆگ‌و لێکتێگەیشتن بۆ ئەوەی بەخێرایی دەسەڵاتی نوێی یاسادانان‌و جێبەجێکردن لەچوارچێوەی دەستوریدا پێکبهێنرێت.
زۆرێکیش لەچاودێران جه‌ختده‌كه‌نه‌وه، هاوسەنگی ناوخۆیی هێز لەنێوان هێزە سیاسییەکانی عێراقدا چارەنووسسازه، بەڵام فاکتەری دەرەکی، بەتایبەتی کاریگەرییه‌كانى واشنتۆن‌و تاران، وەک کلیلی ڕاستەقینەی دیاریکردنی ناسنامەی سەرۆک وەزیرانی داهاتوو دەمێنێتەوە، بەوپێیەش ئایندەی ویلایه‌تى دوەمی سه‌رۆكایه‌تى سودانی، بەشێوەیەکی دانەبڕاو پەیوەستە بەچۆنێتی کارلێکی ئەم هێزە ناوخۆییانە لەگەڵ فشارو هاوپەیمانییە ناوچەیی‌و نێودەوڵەتییەکان لەڕۆژانی داهاتودا.
