ڕاپۆرتە هەواڵى مانشێتى ڕۆژنامەکانى تورکیا بۆ 16 تشرینی دووەمى 2025

ڕاپۆرت

5 کاتژمێر پێش ئێستا‌ 88 جار خوێندراوه‌ته‌وه

هەواڵە سیاسییەکان
حورییەت Hürriyet/ دۆسیەی تۆمەتبارکردنی شارەوانی گەورەی ئەستەنبوڵ (İBB):ڕۆژنامەکە وردەکاری نوێی لە تۆمەتبارکردنەکەدا ئاشکراکردووە سەبارەت بە شارەوانی گەورەی ئەستەنبوڵ و تیایدا بۆریس بۆریسێنکۆ یەکێکە لە تۆمەتبارەکان. دۆسیەکە پەیوەندى بە پێدانی بەرتیلێکی گەورەیە لە بەرامبەر مۆڵەتدان بۆ کاری نۆژەنکردنەوەى ڤێلایەکی لوکس. وردەکارییەکان ئاماژە بە تۆمەتەکانی پێدانی نزیکەی ٧٠٠ هەزار دۆلار وەک بەرتیل بۆ بەدەستهێنانی مۆڵەتی نۆژەنکردنەوەیەکى سادە دەکەن. سەرەتا پارەکە وەک داواکارییەک بۆ دروستکردنی باخچەیەکى ساوایانى بچووک بوو پێش ئەوەی مامەڵەکە بگۆڕێت بۆ یارمەتییەکی نەختینەیی. مەترسییە یاساییەکان: تۆمەتباران لەم کەیسەدا بە تۆمەتی بەرتیلدان ئەگەر هەیە تا ١٢ ساڵ زیندانی بکرێن. شیکاری: ئەم کەیسە نوێنەرایەتی پێشکەوتنێکی یاسایی بەرچاو دەکات لەگەڵ ڕەهەندە سیاسییەکان، بە تایبەت بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە شارەوانی گەورەی ئەستەنبوڵ لە ژێر کۆنترۆڵی ئۆپۆزسیۆندایە. خستنەڕووی کەسایەتییە کاریگەرە داراییەکان (ئۆلیگارکەکان) لە تۆمەتبارکردنەکەدا تیشک دەخاتە سەر ئاڵۆزی ئەو پرسانەی کە پەیوەندییان بە پلاندانانی شار و مۆڵەتەکانەوە هەیە لە شارە گەورەکاندا و سەرنج دەخاتە سەر هەوڵەکانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی لە حکومەتی ناوخۆییدا.
حورییەت Hürriyet/ چارەنووسی ئیمامئۆغڵو و داهاتووی پارتی کۆماریخوازی گەل (جەهەپە): چارەنووسی ئیمامئۆغڵو بووەتە چارەنووسی پارتی کۆماری گەل، بە ئاماژەدان بە بۆچوونێکی ئەحمەد هاکان. شیکاری: ئەم مانشێتە گوزارشت لە گرنگی ئیمامئۆغڵو سەرۆکی شارەوانی ئەستەنبوڵ دەکات وەک بەهێزترین کەسایەتی جێبەجێکاری ئۆپۆزسیۆن. شیکارییەکە ئاماژە بەوە دەکات:
أ‌.هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی داهاتوو: چارەنووسی ئەو لە هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی داهاتوودا چارەنووسسازە، سەرکەوتنە چاوەڕوانکراوەکەی بە شێوەیەکی بەرچاو هەڵوێستی جەهەپە لە دژی حکومەت بەهێزتر دەکات.
ب‌.ململانێی ناوخۆ: وتارەکە دەست دەخاتە سەر گرژییە ناوخۆییەکانی ناو حزب دوای گۆڕانی سەرکردایەتی، بەو پێیەی هەر لاوازییەک یان شکستێک بۆ ئیمامئۆغڵو دەبێتە هۆی لاوازکردنی تەواوی حزبەکە و پێگەى ئۆپۆزسیۆن تێکدەدات. بە کورتی ئێستا ئیمامئۆغڵو وەک ئەو لەنگەرە سەیر دەکرێت کە حیزب پشتی پێ دەبەستێت بۆ دەستەبەرکردنی داهاتووی سیاسی خۆی.
میللەت Milliyet / قوبرس و سیاسەتی دەرەوە: سەرۆک کۆماری تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان پابەندبوونی نەگۆڕی تورکیای بە پرسی قوبرس دووپاتکردەوە و ڕایگەیاند هەرگیز واز لە دۆزی نەتەوەیی خۆمان لە قوبرس ناهێنین، ئەمەش ئاماژەیە بۆ پاڵپشتییە چەسپاوەکانی ئەنقەرە بۆ کۆماری تورکیای باکوری قوبرس. بە پێچەوانەوە، ڕۆژنامەکە لە زاری سەرۆکی قوبرسى باکور توفان ئێرهورمانەوە دەڵێت کە ناوبراو جەختی لە بەردەوامیی بەدواداچوونیان بۆ چارەسەرێکی ئاشتیانە کردووەتەوە کە گەرەنتی سەقامگیری هەمیشەیی بکات لەسەر دوورگەکە و لە ناوچەکەدا. شیکاری: بەشێک لە بۆچوونی ڕۆژنامەکە شیکارییەکی لەخۆگرتبوو بە ناوی "بەرەو شەڕ لە قوبرس..." کە ڕەنگدانەوەی ئاستی گرژی و دڵەڕاوکێ بوو بە فۆکس خستنە سەر شکستی هەوڵە دیپلۆماسییەکان و دەرئەنجامە ئەگەرییەکانی وەرگرتنی پۆستی سەرۆکی داهاتووی بەشی باشووری قوبرس.
یەنى شەفەک Yeni Şafak/ فایلی شارەوانی ئەستەنبوڵ و تۆڕی چاودێری: ڕۆژنامەکە بە مانشێتی "ئەکرێم ئۆروێڵ تەماشای ئێمەی دەکرد" زمانێکی توندی لە دژی ئەکرێم ئیمامئۆغڵو سەرۆکی شارەوانی ئەستەنبوڵ بەکارهێنا، کە ئاماژەیە بۆ ڕۆمانی ساڵی ١٩٨٤. ڕۆژنامەکە بڵاویکردەوە، ڕێکخراوی گوماناوی تاوانکاری ئەکرەم ئیمامئۆغڵو تۆڕێکی چاودێری بەرفراوانی دامەزراندووە کە نەک هەر بەدواداچوون بۆ ڕیکلام و ئەپڵیکەیشنەکانى دەکرد بەڵکو تۆماری کارتی گواستنەوە و سیگناڵەکانی وای فای بەکارهێنا بۆ چاودێریکردنی دانیشتوانی ئەستەنبوڵ هەنگاو بە هەنگاو، بە ئامانجی دەستکاریکردنی ڕاى هاووڵاتیان بە پشتبەستن بە داتای کۆکراوەوە. شیکاری: ئەم ڕووماڵە ڕەنگدانەوەی هەوڵێکی ڕوون و ئاشکرایە بۆ بەستنەوەی ئیدارەی ئۆپۆزسیۆن لە ئەستەنبوڵ بە گەندەڵی و پێشێلکارییەکانی تایبەتمەندی (کەیسی سیخوڕی)، بە بەکارهێنانی زاراوەی مشتومڕاوی (رێکخراوی تاوانکاری و ئۆروێڵ)، ئەمەش ئاماژەیە بۆ پەرەسەندنی مشتومڕی سیاسی و یاسایی پێش هەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی داهاتوو.
ئاکشام Akşam/ پەیامی ئامادەین بۆ غەززە: ڕۆژنامەکە تیشکی خستە سەر پەیامیناردنی هێز بۆ غەززە: ئەوەی ئیسرائیلییەکان لێی دەترسێت بۆیان دێت! ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هەڵوێستی بەهێزی تورکیا نیگەرانی لە تەلئەبیب دروست دەکات.
سۆزجو Sözcü/ وروژاندنی مشتومڕی ئایدیۆلۆژی: ئابڕوچوونێک کە لە پرسەی شەهیدێکدا ڕوویدا، بە مانشێتی "ئابڕوچونێک لە پرسەی شەهیدێکدا! ئاڵاکەیان لە منارەکە لابرد، چونکە ئەتاتورکی لەسەر بوو". ئەم مانشێتە بەکاردێت بۆ تۆمەتبارکردنی لایەنگرەکانی حکومەت بە دژە ئەتاتورکیزم، کە پرسێکی نەتەوەیی زۆر هەستیارە لە تورکیادا.
خەبەر تورك Habertürk/ کۆبوونەوەی لوتکە: ڕۆژنامەکە تیشکی خستە سەر کۆبوونەوەی نێوان ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا و دەڤلێت باخچەلی سەرۆکی پارتی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی مەهەپە، کە ڕاستە ڕووداوێکی ڕۆتینییە بەڵام جەخت لەسەر سەقامگیری بەردەوامی هاوپەیمانی گەلی دەسەڵاتدار دەکاتەوە.
هەواڵە ئابووریەکان
حورییەت Hürriyet/ سەردەمی کۆمپیالەکان لە بازاڕی کرێ (Kiralık evde senetli dönem): ڕاپۆرتەکە خراپتربوونی قەیرانی کرێی خانووبەرە ئاشکرا دەکات، خاوەن خانووەکان داوای مەرجی زیادە لە کرێچییەکان دەکەن. داواکارییەکان بریتین لە وەرگرتنى کۆمپیالە وەک بارمتە، جگە لە دانانى کەفیل و تەنانەت حسابی بانکیش. ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەکات کە هەندێک لە خاوەن خانووەکان بۆ مەبەستی نایاسایی پەنا بۆ ئەم کارە دەبەن، وەک:
أ‌.نووسینی کرێی مانگانەی کەم لە گرێبەستی فەرمیدا (بۆ خۆدزینەوە لە باج).
ب‌.وەرگرتنی جیاوازی ڕاستەقینە لە کرێی ساڵانە لە ڕێگەی کۆمپیالەى جیاوازەوە.
مەترسییە یاساییەکان: شارەزایانی یاسایی هۆشداری دەدەن لەوەی داواکردنى کۆمپیالە لە دەرەوەی گەرەنتی یاسایی بەپێی یاسای تورکیا نایاساییە و دەتوانێت هەم خاوەن خانوو و هەم کرێچی بکەوێتە ژێر غەرامە لەلایەن وەزارەتی داراییەوە. شیکاری: ئەم پێشهاتە ڕەنگدانەوەی ڕادەی بێمتمانەیی لە بازاڕی کرێی تورکیادایە، کە لە ئەنجامی هەڵاوسانی بەرز و گۆڕانی یاساکانی کرێی خانووبەرە دروست بووە. پەنابردنى  خاوەن خانووەکان بۆ کۆمپیالە ڕەنگدانەوەی هەوڵێکە بۆ دەربازبوون لە سنووردارکردنە یاساییەکان و زیادکردنی بارمتە لە دەرەوەی بازنەی گرێبەستەکان، کە ژینگەیەکی یاسایی مەترسیدار بۆ کرێچییەکان دروست دەکات و هەڕەشە دەکات کە موڵکەکان بخەنە ژێر لێکۆڵینەوەی باجەوە.
میللەت Milliyet / خانووبەرە و ڕێسا نوێیەکان: پشتگیری لە گۆڕینی شارەکان: ڕاگەیاندنی پشتیوانی بۆ ئەو هاوڵاتیانەی کە ماڵەکانیان نۆژەن دەکەنەوە، وەک بەشێک لە هەوڵەکانی دەوڵەت بۆ خێراکردنی نۆژەنکردنەوەى شارەکان بۆ خۆڕاگری لە بەرامبەر بوومەلەرزەدا.
یەنى شەفەک Yeni Şafak/ ئاسایشی دارایی و تەکنەلۆژیا پارەدانی بایۆمەتری: ڕۆژنامەکە ڕێوشوێنی داهاتووی بۆ بەرەنگاربوونەوەی تاوانە داراییەکانی وەک دزینی هەژماری بانکی ئاشکرا کرد بە زیادکردنی تایبەتمەندی "پارەدانی بایۆمەتری" کە پشت بە تایبەتمەندییە جەستەییەکانی تاکەکان (دەنگ، پەنجەمۆر، دەموچاو) دەبەستێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەى تاوانە داراییەکان.
سۆزجو Sözcü/ داخستنی 2781 کۆمپانیای چنین: ڕۆژنامەکە شیکارییەکی گرنگ بە سوود وەرگرتن لە داتا فەرمییەکانی بڵاوکردەوە کە ئاماژە بەوە دەکات کەرتی ستراتیژیی چنین و جلوبەرگی ئامادەکراوی تورکیا چووەتە پاشەکشە و تەنها لە ماوەی هەشت مانگدا 2781 کۆمپانیای بازرگانی داخراون. ڕۆژنامەکە ڕەخنەی توندی لە سیاسەتەکانی هاوردە گرتووە و ڕایگەیاندووە کە حکومەت "واز لە بەرهەمە ناوخۆییەکان هێناوە بۆ ئەوەی سوود بە بیانییەکان بگەیەنێت"، ئاماژەیە بۆ ئاب تاوانە داراییەکانیوچوونەکەى هاوردەکردنی گۆشت و ماسی کە کۆمپانیای ESK تیایدا بەشداربووە.
خەبەر تورك Habertürk/ جیاوازییە گەورەکانی نرخ: ڕۆژنامەکە تیشکی خستە سەر کەلێنى بەرچاوی نرخی خۆراک، ڕوونیکردەوە کە ڕەنگە بەرهەمێک لە کێڵگەکەدا نرخی ٦ لیرە بێت بەڵام لە بازاڕدا بگاتە ٤٠ لیرە، ئەمەش کێشەی بەردەوامی هەڵاوسان و بەرزبوونەوەی تێچوونەکان بۆ بەکاربەران پشتڕاستکردەوە.

هەواڵە ئەمنییەکان
میللەت Milliyet / ئۆپراسیۆنی ئاسایشی ئەنقەرە: لە ئۆپەراسیۆنێکی بەرفراوان کە تیایدا یانە شەوانەکانی ئەنقەرەی پایتەخت کرانە ئامانج، ١١ کەس دەستگیرکران. شیکاری: ئەم ئۆپەراسیۆنانە بەشێکن لە هەوڵە بەردەوامەکانی دەسەڵاتداران بۆ بەرەنگاربوونەوەی تاوانە ڕێکخراوەکان و ڕێکخستنی ژیانی شەوانە لە شارە گەورەکاندا.
خەبەر تورك Habertürk/ مشتومڕ لەسەر ئەکادیمیا سەربازییەکان: ڕۆژنامەکە بابەتێکی شیکاریی مشتومڕاوی موراد بەردەکچی لەسەر پرسی تێکەڵکردنی پەنابەرانی سوریا لەگەڵ هێزە چەکدارەکانى تورکیا بڵاوکردەوە. لە وتارەکەدا ئەو پرسیارەی خستۆتە ڕوو: ئەگەر سورییەکان وەرنەگرین لە ناو ئەکادیمیا سەربازییەکان، پێویستە ئیسرائیل یان یۆنان ڕاهێنانیان پێبکەن؟ وەک ئاماژەیەک بۆ گرنگی یەکخستنی ئەم گرووپانە لە چوارچێوەی ستراتیژی ناوچەیی تورکیا.